​PGS.TS Huỳnh Văn Sơn, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TP.HCM: “Đây là một vấn nạn cần phải quan tâm đặc biệt”

VH- Điều gì đã, đang xảy ra trong môi trường học đường? Vấn đề này đã được Văn Hóa nêu trực diện với Bộ GD&ĐT nhưng đến nay vẫn chưa nhận được phản hồi.

Trao đổi với chúng tôi về chủ đề trên, PGS.TS Huỳnh Văn Sơn, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TP.HCM cho biết:

- Tình trạng bạo lực, bạo hành trong trường học hiện nay đã, đang diễn biến hết sức phức tạp với những mức độ khác nhau. Hành vi này không chỉ đơn thuần là những kiểu bạo lực thể xác như tát, đánh, thậm chí là dùng hung khí gây thương tích nghiêm trọng mà dần chuyển sang bạo lực tinh thần như đe dọa, gây sức ép về tinh thần, “khủng bố” tinh thần... Đây chính là một vấn nạn xã hội cần phải quan tâm đặc biệt.

Thực tế mà nói, dù môi trường học đường vẫn còn rất nhiều gương sáng nhưng chính những đốm than đen đó đã làm cho môi trường văn hóa đặc thù này bị nhuốm màu tối quá nhiều. Có thể nói, thay vì sáng tạo những biện pháp dạy học thì vẫn tồn tại một vài thầy, cô giáo nghĩ ra những kiểu hình phạt kinh người. Điều này nói lên sự non kém về ứng xử, phản ánh sự định hướng sai lệch nghề nghiệp cũng như sự thiếu hiểu biết về phẩm chất làm nghề trồng người.

Thầy giáo bị học sinh đâm và học sinh bị cô giáo ép uống nước giẻ lau bảng

Đâu là nguyên nhân chính?

Theo PGS đâu là nguyên nhân cốt lõi dẫn đến thực trạng này và đánh giá như thế nào về vai trò của giáo dục, quản lý giáo dục, gia đình và môi trường xã hội tác động đến các hiện tượng văn hóa ứng xử trong nhà trường đang xuống cấp hiện nay?

- Có lẽ chúng ta cần có cái nhìn công tâm, tỉnh táo và khách quan trên bình diện tương tác văn hóa, tâm lý. Thứ nhất, cùng với sự phát triển chóng mặt của công nghệ thông tin trong thời đại cách mạng 4.0, con người chúng ta và những “xã hội” nhóm thu nhỏ vẫn đang tồn tại những tiêu cực nhất định. Nghề giáo dù được xem là vòng an toàn văn hóa nhưng vẫn không thể ngoại lệ.

Thứ hai, về phía giáo viên, việc dạy nghề chưa đủ chín vẫn còn tồn tại ở một vài cơ sở đào tạo giáo viên, cử nhân sư phạm hay cử nhân cao đẳng, tốt nghiệp trung học là có thể đứng vào hàng ngũ nhà giáo và chưa có cơ hội trải nghiệm sâu sắc và đúng nghĩa cũng như sự thử thách nghề nghiệp.

Thứ ba, về phía học sinh, các em dễ dàng tiếp cận với những văn hóa phẩm bạo lực như game, phim ảnh, clip đánh nhau được lan truyền trên mạng. Thứ tư, một số phụ huynh liệu thực sự có công bằng và có những hành vi chuẩn mực và đúng nghĩa của sự tôn trọng nghề giáo? Chính sự suy luận, chính biểu tượng văn hóa bị lung lay làm cho người giáo viên bị nhìn nhận chưa đúng mực.

Như vậy, sự tác động từ môi trường xã hội là một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến thực trạng này song song với nguyên nhân từ phía đội ngũ nhà giáo. Vì vậy, giáo dục đóng vai trò cực kì quan trọng nhằm định hướng cho các em những giá trị đúng đắn, phát triển bộ lọc cá nhân giúp các em tránh bị ảnh hưởng bởi những tác động xấu của môi trường. Học sinh không thể hoàn thiện nếu như chính người giáo viên không chuẩn mực. Điều căn bản chúng ta cần cho nhau những cơ hội để hoàn thiện bản thân mình và thực hiện công việc của mình một cách hoàn hảo nhất trên sự tôn trọng lẫn nhau.

Cần có cái nhìn công bằng hơn

Hiện đang có quan niệm trường học - giáo dục ngày nay ở một góc độ nào đó bị biến thành hoạt động thương mại, dịch vụ, vì thế mà người thầy làm không làm tròn vai trò thiêng liêng; phụ huynh thì cho rằng mình có quyền đòi hỏi nhiều hơn khi không được đáp ứng dịch vụ thỏa đáng, PGS có nhìn nhận thế nào trước ý kiến này?

- Tôn sư trọng đạo vẫn luôn là một truyền thống quý báu của dân tộc ta từ ngàn xưa đến nay. Thế nhưng, một bộ phận trong xã hội đã đi ngược với truyền thống ấy cùng với những hiện tượng như vô lễ, xúc phạm, thậm chí là đánh nhau với giáo viên... Những hành vi ấy không phải là những phản hồi chính đáng cho quan niệm người thầy không còn làm tròn vai trò thiêng liêng của mình mà còn là hệ quả của thực tế ở một số cá nhân, nhóm biến giáo dục thành hoạt động thương mại, dịch vụ. Và đạo đức nghề cho thấy dù ta có thể giữ mối quan hệ, muốn được trân trọng, muốn cải thiện cuộc sống nhưng không thể buông lơi nhân cách, buông lỏng lòng tự trọng, buông bỏ sĩ diện nhà giáo mà mỗi người đã trang bị cho mình như trái tim và khối óc nghề nghiệp.

Ở góc độ khác, nếu giáo dục là dịch vụ thì khi người thầy không làm tròn vai trò; phụ huynh cho rằng có quyền đòi hỏi nhiều hơn khi không được đáp ứng dịch vụ thỏa đáng dẫn đến sự va đập rất khó cân bằng. Ở đây, cần nhìn nhận vấn đề theo hướng: dịch vụ giáo dục này không thể đổi ngang hay “trao - nhận” quá thô sơ hay rất vật chất hóa đến mức thô thiển. Mong xã hội cần phải có góc nhìn thông cảm hơn cho giáo viên, những người sử dụng công cụ lao động là chính nhân cách của mình. Họ phải đầu tư tâm huyết cho từng bài giảng mặc cho cuộc sống khó khăn vì lòng yêu nghề, yêu trẻ. Một lời cảm ơn nếu thiếu, một lời cảm thông có thể cần dù không hẳn bồi đắp hay cộng trừ...

Không thể phủ nhận rằng hiện nay vẫn có một số giáo viên trẻ đã có những hành động không đúng mực với học sinh và bị xã hội lên án. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều người thầy, người cô chân chính đang âm thầm lặng lẽ lái từng chuyến đò đưa từng thế hệ học sinh đi đến bến bờ tri thức với tất cả những rung cảm tận sâu trái tim và cả sự sáng tạo độc đáo như trách nhiệm của nơ ron thần kinh trong lý trí. Một nghịch lý ở đây đó là dư luận xã hội thường quan tâm đến một số cá nhân xấu, có hành vi không đúng mực và đánh đồng cả một tầng lớp giáo viên hiện nay. Xã hội nói chung và đặc biệt là các bậc phụ huynh nói riêng cần có một góc nhìn công bằng hơn cho giáo viên - những người gánh vác trên vai trách nhiệm học sinh để tạo ra hiệu ứng tháp tình yêu, tháp tôn trọng thay vì ngã domino vô trách nhiệm.

Trước hiện tượng đáng báo động này, cần có các giải pháp như thế nào, về góc độ giáo dục, tâm lý, thưa PGS?

- Đầu tiên, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ từ phía phụ huynh và nhà trường nhằm phát hiện và ngăn chặn kịp thời nguy cơ bạo lực học đường. Định hướng học sinh những giá trị nhân văn, khoan dung, yêu thương con người. Bên cạnh đó, trang bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết như kỹ năng kiểm soát cảm xúc, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, kỹ năng sử dụng internet một cách hiệu quả...

Bên cạnh đó, gia đình và nhà trường cần quan tâm đến đời sống tinh thần của con em học sinh, làm bạn cùng các em, hiểu rõ tâm tư tình cảm của các em, để các em có thể giãi bày tâm sự đồng thời giúp phụ huynh và giáo viên nắm bắt được thông tin nhằm phòng ngừa và ngăn chặn hành vi bạo lực học đường.

Thứ đến, cần quan tâm về văn hóa học đường và có những định hướng cụ thể để định hướng việc tuyên truyền, hướng dẫn xây dựng văn hóa trường học bằng những hành động cụ thể thông qua các hình thức: cẩm nang tuyên truyền, các hình thức tư vấn cộng đồng... Song song đó, cần nhanh chóng hoàn thiện chuẩn nghề giáo, xác định độ bắt nhịp giữa chuẩn đầu ra của đào tạo nghề sư phạm với chuẩn nghề nghiệp dựa trên việc tăng cường đào tạo nghiệp vụ sư phạm và bản lĩnh nghề nghiệp...

Và điều không thể thiếu đó là phải có những chương trình hành động tôn vinh nghề giáo theo định hướng thầy ra thầy, trò ra trò; học lễ học văn là học cả đời để phụ huynh, học sinh và bản thân người giáo viên cũng nhắc nhở mình nhằm rèn luyện và không ngừng hoàn thiện nghề nghiệp đúng nhiệm vụ và tính chất thiêng liêng của nghề giáo - nghề trồng người... Có như thế văn hóa nghề nghiệp trở thành điểm tựa để mỗi giáo viên biết cách ứng xử, tôn trọng chính mình; mỗi học sinh ý thức và tôn trọng thầy cô, mỗi phụ huynh văn minh trong đối xử với thầy cô và yêu cầu hợp lý, hợp tác... Điều này sẽ hình thành văn hóa học đường như mong mỏi của chúng ta.

THÙY TRANG (thực hiện)